خاطره‌بازی با اهالی منیریه در باره قدیمی‌ترین قنادی محله
قصه‌های شیرین میهن
فاطمه عسگری نیا
قنادی «میهن» با ۸۶ سال قدمت، هنوز هم میهمان ضلع شمالی میدان منیریه است.
سال ۱۳۱۵ حاج «محمدعلی جاهد پیکانی» یک جوان ۲۳ ساله بود که قنادی قدیمی محله را در ضلع شمال غربی میدان منیریه راه‌اندازی کرد. حالا ۸۶ سال است که شیرینی‌فروشی او که با هزاران امید پایه‌گذاری‌اش کرد، در شمال میدان منیریه جا خوش کرده و به یکی از نمادهای هویتی این محدوده تبدیل شده است.
اهالی میدان منیریه برای خرید شیرینی هنوز که هنوز است سراغ شیرینی‌فروشی میهن می‌روند؛ جایی که در طول ۸۶ سال گذشته کام اهالی این محله را شیرین کرده است و خاطرات زیادی را برای مردم به یادگار گذاشته.
«اسماعیل محمدی»، یکی از اهالی خیابان ولی‌عصر (عج)، از مشتریان پر و پا قرص این شیرینی‌پزی است و خاطرات زیادی با حاج محمدعلی جاهد پیکانی دارد: «تمام عمر حاجی در کارگاه‌های شیرینی‌پزی گذشته بود. او کار را از عموهایش آموخت. او عاشق شیرینی و شیرینی‌پزی بود. هنوز طعم خوش شیرینی‌های کشمشی او را زیر دندان حس می‌کنم.»
مدیریت قنادی میهن از سال ۱۳۵۲ و بعد از فوت حاج محمدعلی به ۲ پسرش رسید و آنها در کنار عموی بزرگشان، «حاج حسن»، اداره مغازه را برعهده گرفتند. حالا و بعد از گذشت ۸۶ سال از عمر قنادی قدیمی محله، زندگی ۳ نسل از خانواده جاهد پیکانی با شغل شیرینی‌فروشی و قنادی قدیمی میدان منیریه گره خورده است.
قدیم‌ها مردم در طول سال و در خریدهای روزمره‌شان چندان عادت به شیرینی خریدن نداشتند و خرید شیرینی بیشتر ویژه ایام عید بود. «کریم حسینی»، یکی از اهالی محله منیریه، با بیان این مطلب می‌گوید: «از ابتدا تا انتهای خیابان ولی‌عصر (عج) شیرینی‌فروشی‌های زیادی وجود داشت. شاید یکی از دلایلش این بود که مردم عصرها اغلب در این خیابان به وقت‌گذرانی و تفریح مشغول بودند. خوب یادم هست که برای عید نوروز مردم سنگ‌تمام می‌گذاشتند یا برای عید غدیر یا نیمه شعبان، یک هفته شیرینی پخش می‌شد. اما الان کسی منتظر عید نمی‌ماند. مردم در خریدهای روزمره برای مصرف خودشان یا میهانی‌هایشان هم شیرینی می‌خرند.»
سخت‌ترین روزهای کاری شیرینی‌فروشان قدیم در ماه مبارک رمضان بود. از سحر که بیرون می‌زدیم، بوی زولبیا و بامیه محله را پر کرده بود. اینها را حاج «حسین عباسی»، یکی از کسبه میدان منیریه، می‌گوید: «در همین شیرینی‌فروشی میهن کارگران از سحر وارد کارگاه می‌شدند و تا اذان صبح مشغول درست کردن زولبیا بودند. آن زمان، زولبیا یکی از پرطرفدا‌ترین شیرینی‌ها بود و ماه رمضان حتماً در سفره‌های افطار وجود داشت. برای ایام سال نو هم از ۳ ماه جلوتر برای شیرینی‌های شب عید تدارک می‌دیدند، چون هر خانواده حداقل ۱۰ جعبه شیرینی از انواع شیرینی‌های ماندگار مثل شیرینی نخودچی، کشمشی و کره‌ای تهیه می‌کرد.»
- «معمای شاه»، قنادی قدیمی را دوباره سر زبان‌ها انداخت
داخل مغازه قنادی میهن یا به قول قدیمی‌های محله، «کافه‌قنادی میهن»، همه چیز شکل و شمایل قنادی‌های امروزی را دارد و شاید به همین دلیل است که بسیاری از مشتریان جوان و میانسال فکرش را هم نمی‌کردند که قنادی خوش آب و رنگ محله‌شان چه پیشینه پر و پیمانی دارد. اما پخش سریال «معمای شاه» در سال ۹۵ پرده از گذشته طول و دراز این شیرینی‌فروشی برداشت.
در مغازه کارگری بود که به صورت نیمه‌وقت در کارگاه شیرینی‌پزی میهن کار می‌کرد. او دانشجو بود و علاقه زیادی هم به سینما داشت. یک روز گفت خبردار شده در شهرک سینمایی دارند سریالی با موضوع دوران حکومت پهلوی می‌سازند که در آن بافت میدان منیریه در تهران قدیم بازسازی شده و قنادی میهن هم در آن به نمایش در آمده است. او یک روز هم به شهرک سینمایی رفت و از نمای بازسازی‌شده قنادی در لوکیشن آن سریال عکس گرفت و آورد. مدیران شیرینی‌فروشی هم آن عکس را چاپ کردند و داخل مغازه گذاشتند.
البته این تنها کاری نبود که آنها برای معرفی پیشینه مغازه‌شان کردند، بلکه با چاپ عکس روی جعبه‌های شیرینی تلاش کردند تا قصه این شیرینی‌فروشی قدیمی را برای همه روایت کنند. همین عکس باعث شد توجه بسیاری از مشتری‌ها به پیشینه مغازه آنها جلب شود. از آن روز به بعد، خیلی‌ها درباره قدمت قنادی سوال می‌کنند و البته خاطرات مشتری‌های قدیمی هم با دیدن این عکس زنده می‌شود.
- منطقه شیرینی‌فروش‌ها
در منطقه ۱۱ تعداد قنادی‌های قدیمی و اصیل کم نبوده است؛ از قنادی چهارراه فروزش و قنادی خیابان فلسطین، که البته حالا تغییر کاربری داده است، گرفته تا همین قنادی میهن گزارش خودمان. در یخچال قنادی میهن، تنوع بالایی از شیرینی‌تر و کیک دیده می‌شود. اما آیا در سال‌های دور شهر تهران هم خبری از این شیرینی‌های خوش رنگ و لعاب در قنادی‌ها بوده است؟
«نصراله حدادی»، تهران‌شناس، می‌گوید: «در گذشته مردم بیشتر شیرینی‌های سنتی و باکیفیت مثل شیرینی نخودچی، برنجی، کشمشی، بهشتی، کره‌ای، باقلوا، زولبیا، کیک یزدی و شیرینی زبان را دوست داشتند و تنقلات محبوبشان هم انواع آجیل و باسلق بود که بسیار باکیفیت تهیه می‌شد. آن روزها اصلاً از شیرینی‌تر یا انواع شیرینی‌های خارجی که الان رواج دارد، خبری نبود و ذائقه مردم بیشتر با شیرینی‌های سنتی همخوانی داشت.
در واقع، شیرینی‌تر تقریباً از ۳۰ سال قبل و از سال‌های بعد از پیروزی انقلاب به جمع شیرینی‌های ایرانی اضافه شد. این روزها هم که شیرینی‌ها تنوع بسیار گسترده‌ای پیدا کرده‌اند؛ از شیرینی فرانسوی گرفته تا شیرینی بلژیکی که البته من با این نام‌ها موافق نیستم و دوست دارم حتی روی همین شیرینی‌ها هم نام ایرانی بگذاریم. در مجموع، الان مردم بیشتر شیرینی‌های‌تر و خوش رنگ و لعاب جدید را دوست دارند و ذائقه آنها به کلی تغییر کرده است.»
